“Ik heb nog nooit een schoft of een heilige gezien. De dingen zijn nooit helemaal zwart of helemaal wit, alles is grijs. Mensen en hun zielen ook…”.‘Grijze zielen’ is een roman vol ingehouden emotie die de pijn van verlies toont en hoe grijs het schemergebied tussen goed en kwaad.
Philippe Claudel, geboren in 1962, is een Frans auteur, scenarioschrijver en filmregisseur. Hij studeerde letteren in Nancy en werkte als leraar in gevangenissen en instellingen voor mindervalide jongeren. Daar heeft hij veel inspiratie opgedaan.
De roman ‘Grijze zielen’ speelt zich af in Noord-Frankrijk ten tijde van de Eerste Wereldoorlog. Het is een meeslepende geschiedenis die enkele elementen van een detective in zich heeft, maar veel meer is dan dat. Er is een moord gepleegd op een tienjarig meisje en de ik-verteller, een politieman, probeert jaren later de toedracht te achterhalen. Maar zoals in een detective wél het geval is, wordt hier niet duidelijk wie de moord nu werkelijk gepleegd heeft. Waar het Claudel in deze romanom gaat, is te laten zien dat diverse mensen het gedaan zouden kunnen hebben. Of zij het wel of niet gedaan hebben, hangt uiteindelijk alleen van de omstandigheden af. Daarmee laat de auteur zien dat er geen duidelijke grens tussen goed en kwaad is, mensen zijn niet (alleen maar) wit of zwart, maar iedereen is in feite grijs.
Wat hij ook laat zien is dat ten tijde van oorlog er geen enkele moraal meer bestaat. Mens blijven in tijden van oorlog is heel moeilijker. Om dit te laten zien, voert de auteur talrijke personages op, bewoners en bezoekers van het plaatsje V. in Noord-Frankrijk. Deze personages worden erg beeldend neergezet. De verteller heeft door zijn beroep met veel personages te maken en de een kent hij beter dan de ander. Bijvoorbeeld de procureur Destinat blijft voor hem ook een raadselachtige man, die aan de ene kant wreed mensen ter dood veroordeelt en aan de andere kant helemaal van zijn sokken is van de mooie onderwijzeres.
Het blijft in deze roman overigens niet bij één slachtoffer, het reeds genoemde gewurgde tienjarige meisje, Belle de jour. Ook de vrouw van de verteller vindt de dood omdat zij alleen is als haar kindje ter wereld wil komen. Zij verliest dan veel bloed en als haar man thuis komt is het eigenlijk al te laat. Na de bevalling raakt zij in een coma en overlijdt enkele dagen later. Daarnaast vindt nog een derde vrouw de dood, in dit geval door zelfmoord. Het betreft de mooie onderwijzeres die in de oorlogsjaren naar de stad is gekomen om dichter bij het front te zijn, waar haar verloofde vecht. Zij is het zonnetje in het stadje en haalt de menselijke kant van de wrede procureur naar boven. Maar op een dag ontvangt zij het bericht van de dood van haar verloofde waarna zij zichzelf van verdriet verhangt.
‘Grijze Zielen‘ is een roman met zeer veel elementen die ook gewaardeerd zullen worden door liefhebbers van detectives. De spanning die bij het laatstgenoemde genre gewoon is, zal je in dit boek echter niet tegenkomen. Maar wel het speurwerk, zowel naar fysiek bewijs als binnen in de ziel van de toeschouwers. Laagje voor laagje weet de politieman de informatie van alle mysteries af te schrapen, om vervolgens te schrikken van alles wat hij uiteindelijk ontdekt. Ook zijn eigen nachtmerries worden blootgelegd en duidelijk wordt dat zelfs de op het oog meest rechtschapen mensen vaak vreselijke geheimen met zich meeslepen.
‘Grijze zielen’ is een wereldwijd succes geworden en behoort tot de top 100 van beste boeken ooit.
